ÇATI AHŞAP KONSTRÜKSİYON UYGULAMALARI
Çatı Ahşap Konstrüksiyon Uygulamaları, genellikle konut, villa, tarihi bina veya küçük/orta açıklıklı ticari yapılarda tercih edilen, taşıyıcı sistemin tamamen ahşaptan oluştuğu uygulamalardır. Ahşap; doğal görünümü, hafifliği ve iyi yalıtım özellikleriyle öne çıkar.
Bu uygulamalar, genellikle Oturtma Çatı ve Asma Çatı (Çatı Makasları) olmak üzere iki ana sistem etrafında şekillenir.
1. Ahşap Çatı Konstrüksiyonun Temel Elemanları
Ahşap çatı sistemleri, yükü çatı kaplamasından alıp taşıyıcı duvarlara veya döşemeye aktaran bir hiyerarşi ile çalışır:
| Ahşap Eleman | Görev / İşlevi | Tipik Kesit (Örnek) |
| Bırakma Kirişi | Çatı makas sisteminde en alttaki gergi elemanıdır, yan açıklıklara oturur. | $8/16$ cm, $10/20$ cm |
| Yastık Kirişi (Mahlata) | Ahşap çatıyı duvar üzerine oturtan ve yükü dağıtan en alt elemandır. | $5/10$ cm, $8/16$ cm |
| Mertek | Çatı örtüsü altındaki kaplamayı (tahta) taşır. Yükü aşıklara aktarır. | $5/10$ cm, $6/12$ cm (40-60 cm aralıkla) |
| Aşık | Merteklerden gelen yükü alır ve dikmeler, yan duvarlar veya makaslara aktarır. | $10/10$ cm, $10/14$ cm |
| Dikme (Baba) | Aşıklardan aldığı yükü bırakma kirişi veya döşemeye aktarır. | $8/8$ cm, $10/10$ cm |
| Göğüsleme/Yanlama | Dikmelerle aşıkları birbirine bağlayan ve yanal stabiliteyi sağlayan eğimli destek elemanlarıdır. | $5/10$ cm, $8/10$ cm |
| Rüzgâr Kirişi | Çatının rüzgar etkisiyle devrilmesini veya makasların kaymasını önleyen çapraz bağlantılardır. |
2. Ahşap Çatı Uygulama Yöntemleri
A. Oturtma Çatı Sistemi
Açıklığın 4,00 metreyi geçmediği, çatı yükünün iç duvarlar veya döşeme üzerine direkt olarak oturabildiği basit sistemlerdir.
Uygulama: Çatı eğimine uygun şekilde kesilen mertekler (5/10 veya 6/12) yatay aşıklar üzerine oturtulur. Aşıklar da düşey dikmeler aracılığıyla kat döşemesi veya iç taşıyıcı duvarlara yükü aktarır.
B. Asma Çatı Sistemi (Çatı Makasları)
Açıklığın 4 metreyi geçtiği ve iç mekânda taşıyıcı duvar veya kolon istenmediği durumlarda kullanılır. Tüm çatı yükü, yan duvarlara aktarılır.
Uygulama: Taşıyıcı sistem, üçgen şeklindeki ahşap makaslar ile çözülür. Makaslar, çekme ve basınç kuvvetlerini karşılayan elemanlardan (bırakma kirişi, askı, yanlama) oluşur.
Modern Uygulama: Günümüzde bu makaslar, Gang-Nail (dişli plaka) adı verilen özel metal bağlantı plakaları kullanılarak fabrikada milimetrik hassasiyetle önceden imal edilir (Hazır Çatı Makasları). Bu, şantiyede montaj süresini tek güne kadar düşürebilir ve mühendislik hesaplarına tam uyumu garantiler.
3. İmalat ve Montaj Aşamaları
Projelendirme ve Hesaplama: Yapının bulunduğu bölgenin kar ve rüzgar yükleri dikkate alınarak, kullanılacak ahşap kesitleri (mertek, aşık, dikme) statik olarak hesaplanır.
Ahşap Seçimi ve Hazırlık: Genellikle çam gibi yumuşak ağaçlar tercih edilir. Ahşap malzemelerin kurutulmuş (nem oranı düşük) ve böceklenmeye karşı emprenye edilmiş olmasına dikkat edilir.
Yastık Kirişlerinin (Mahlata) Yerleştirilmesi: Taşıyıcı duvarların üst kısmına su terazisinde, bağlantı demirleri veya bulonlarla sabitlenir. Bu, çatının binaya sağlam bağlanmasını sağlar.
Makas/Karkas Kurulumu: Makaslar (asma çatılarda) veya dikmeler ve aşıklar (oturtma çatılarda) yerine monte edilir.
Mertek Montajı: Aşıklar üzerine, projesine uygun aralıklarla (40-60 cm) mertekler çakılır.
Kaplama Altı (Kaba Tahta): Merteklerin üzerine su yalıtımı ve ısı yalıtımı için zemin oluşturmak amacıyla 2-2,5 cm kalınlığında tahtalar döşenir.
Yalıtım Katmanları: Kaba tahta üzerine sırasıyla buhar kesici, ısı yalıtım malzemesi (örneğin taş yünü) ve su yalıtım örtüleri (membran/ruberoid) uygulanır.
Çatı Örtüsü: Son olarak, kiremit, shingle, sac gibi nihai çatı kaplama malzemesi monte edilerek uygulama tamamlanır.
Bu süreçte en önemli teknik detaylar; ahşap birleşim noktalarının sağlamlığı, su yalıtımının sürekliliği ve tüm ahşap elemanların kimyasal korumasıdır.